Bijna iedereen houdt ervan: vakantie!  Rust, zon, zee, of juist op ontdekkingstocht, lekker eten, even de dagelijkse beslommeringen en verplichtingen achter je laten. Maar hoe regel je dit met je aquarium en hoe zorg je ervoor dat hij na thuiskomst nog net zo mooi en gezond is als voor vertrek? Ook hier helpen we je graag een handje mee.

Voor vertrek

Niets is zo fijn als met een gerust hart op vakantie gaan. Dit geldt natuurlijk zeker wanneer het je aquarium betreft . Enkele aandachtspunten voor vertrek zijn:

• Verschoon je buitenfilter ongeveer een maand voor vertrek. Een binnenfilter verschoon je twee weken voor vertrek. Spoel hierbij terug te plaatsen substraten uit in een bakje met aquariumwater om zo veel mogelijk bacteriën te behouden.
• Ververs een week voor vertrek een deel van het aquariumwater
• Controleer of alle techniek nog naar behoren werkt en voldoende gevuld is. Doe dit bij voorkeur niet net voor vertrek, maar bijvoorbeeld een week van te voren
• Controleer nog een keer extra de waterwaardes en stuur waar nodig bij
• Plaats een tijdklok op de verlichting en laat de lampen maximaal acht uur aaneengesloten per dag branden. Ook kan je bij beplante zoetwateraquaria de verlichtingsintensiteit verlagen, pas hier de hoeveelheid plantenmest en CO2 op aan.
• Voeg extra plantenvoeding toe of vraag je vissenoppas dit te doen.
• Sluit een extra filter op het aquarium aan. Mocht één van beide filters tijdens de vakantie defect raken, is er toch voldoende stroming en zuurstof aanwezig voor de vissen
• Snoei eventuele planten. Heb je drijfplanten, dun ze dan voor vertrek uit. Dit voorkomt dat ze al het licht van de onderliggende planten wegnemen.
• Gebruik voor het doseren van plantenmest of toevoegingen van koralen een doseermachine. Stel deze iets zuiniger in dan wanneer je thuis zou zijn
• Houd bij extreme hitte gordijnen gesloten en zet alle deuren, kleppen en schuiven van je aquarium open. Ook kan je een ventilator of koelmachine op het aquarium aansluiten
• Schrijf een eenduidige uitleg met hoeveelheden en frequentie voor de vissenoppas. Is het erg warm tijdens je vakantie, vergeet dan niet te vragen of ze ook het waterpeil willen controleren. Dit om te voorkomen dat pompen drooglopen of in zeeaquaria het zoutgehalte oploopt
• Neem contact met ons op voor onze vakantieservice (dit kan voor een extra tussentijdse onderhoudsbeurt zijn, of een wekelijkse aquariumcontrole) en laat ons telefoonnummer (0499 395000) achter voor je vissenoppas.

Voeren tijdens de vakantie

Komt er dagelijks iemand langs om de post te sorteren, de gordijnen open en dicht te doen en je vissen te voeren? Let er dan op dat je duidelijke voerinstructies achterlaat (hoe vaak je vissen te eten krijgen  en hoeveel). Mensen die zelf geen aquarium hebben, hebben snel de neiging de vissen te overvoeren. Leg uit wat de gevolgen van te veel voer zijn (alggroei en mogelijk zelfs vissterfe) en leg in het geval van droogvoer voor iedere voerbeurt een envelopje voer klaar. Een andere optie is het voer van JBL met een doseerdop.  Het is verstandig de vakantieporties iets kleiner te maken dan de normale voerporties, zeker wanneer je vissenoppas geen water hoeft te verversen.

Staat er niet dagelijks iemand op de stoep? Overweeg dan de volgende opties:

• Voor korte vakanties biedt voor zoetwateraquaria het vakantievoer van JBL (JBL Holiday) uitkomst. Dit is een blok met mineralen (calciumsulfaat) dat je waterwaarden niet beïnvloedt wanneer het oplost. In dit blok is voer opgeslagen dat de vissen er zelf uithalen. Ga je een paar dagen weg? Dan is JBL Weekend een goede oplossing.
• Een andere betrouwbare optie is een voerautomaat. Hiermee kan je veelal meerdere voerbeurten per dag inplannen. Ook de hoeveelheid voer is in te regelen. Wij hebben verschillende soorten en merken voerautomaten in de collectie. Gebruik bij voorkeur granulaat of korrelvoer. Dit neemt minder snel vocht op dan vlokvoer. Sluit de voerautomaat bij voorkeur ruim voor vertrek op je aquarium aan. Zo ben je er nog zekerder van dat je tijdens je vakantie niet teveel voert.

Discusvissen tijdens de vakantie

Heb je discusvissen? Wen ze dan ruim voor je vakantie over op discusgranulaat. Dan kan je tijdens je vakantie een voerautomaat op het aquarium aansluiten.

Zijn je discussen groter dan 10 cm, dan kan je ook een vastenperiode overwegen. Onze discuskweker (Stendker) stelt dat gezonde vissen van dit formaat zonder problemen twee tot drie weken zonder eten kunnen. Magere tijden komen ook in de natuur voor. Tijdens deze periode hoeft er ook geen water te worden ververst, omdat door het ontbreken van de voeding het water nauwelijks verontreinigt. Enkele andere tips voor het discusaquarium tijdens de vakantie:

• Verlaag de temperatuur naar 27°C. Vissen zijn koudbloedige dieren, door de temperatuur te verlagen, vertraagt de spijsvertering en wordt het hongergevoel gedempt.
• Verhoog na de vakantie eerst de temperatuur
• Bouw de hoeveelheid voer na de vakantie langzaam weer op. Pas op voor overvoeren. Zowel de discussen als de bacteriecultuur in de filters krijgen zo de kans zich aan de normale voerhoeveelheid aan te passen.

Prettige vakantie!

Vroeg in de ochtend was het water in ons showaquarium (4.000 liter inhoud) op de zeewaterafdeling van het ene op de andere moment troebel. Als eerste hebben we de werking van de eiwitafschuimers gecontroleerd, zijn de filterwatten ververst, de lichten gedimd en is de waterkwaliteit uitgebreid gecontroleerd. Niets van dit alles bleek de vertroebeling van het water te verklaren. Ondertussen nam het water een steeds meer een melkachtige kleur aan. Wat bleek, de turboslakken (Trochus histrio), waren de oorzaak. Stuk voor stuk stootten ze een melkachtige vloeistof uit. De hoogste tijd voor verdieping in het voortplantingsproces van deze grazers.

De Turboslak

Trochis histrio danken hun Nederlandse naam, Turboslak, aan het rappe tempo waarmee ze algen uit een zeeaquarium verwijderen. Dit doen ze met een radula, of rasptong, die vol kleine ‘tandjes’ zit. De grootte, vorm en volgorde van deze tandjes verschilt per slakkensoort. De radula is hiermee een goed determinatiemiddel om slakken van elkaar te onderscheiden.

Turboslakken dol op algen en relatief makkelijk houdbaar, sterk en vriendelijk naar andere rifbewoners . Dit maakt ze tot populaire en vaste leden van de schoonmaakploeg van een zeeaquarium. Ze hebben een piramidevormige schelp, die ze onder andere vormen uit calcium dat ze uit het aquariumwater onttrekken. Aan de voorzijde hebben ze twee lange tentakels waarop zich de ogen bevinden, de acht kleinere tentakels zijn voelsprieten om de directe omgeving te verkennen.

Turboslakken zijn niet gespecialiseerd in één soort alg, maar eten draadalgen, pluisalgen en silicaatwier; echte allround grazers dus. Hebben ze alle algen uit het aquarium verorberd, dan kan je ze bijvoeren met gedroogd zeewier. Dankzij hun geringe afmeting (tot ongeveer 4 cm Ø) blijft het risico dat ze koralen om bulldozeren beperkt. Wij adviseren ongeveer één turboslak per dertig liter aquariumwater te houden. Wen deze grazers wel langzaam over (ongeveer 15 minuten), ze zijn namelijk gevoelig voor veranderingen in het zoutgehalte. Pas ook op mijn kleine heremietkreeften, die kunnen  op zoek naar een nieuw huisje, de slakken uit hun schelp verwijderen.

In tegenstelling tot andere slaksoorten kunnen deze slakken zichzelf, nadat ze van de wanden zijn gevallen, rechtop plaatsen. Dit maakt de overlevingskans aanzienlijk groter. Bij de juiste waterkwaliteit (en geen gebruik van medicatie op koperbasis) kunnen ze tot wel 15 jaar oud worden.

Geslachtsonderscheid

Turboslakken planten zich geslachtelijk voort, er zijn dus mannetjes en vrouwtjes. Aangezien de geslachtsdelen zich in de schelp bevinden, is het (zonder de schelp te beschadigen) niet mogelijk het geslacht te bepalen. Tijdens de paai kan het geslacht worden bepaald. Het sperma dat de man produceert is namelijk fijner dan de eitjes die de vrouwen uitspuwen.

Plankton (Grieks voor ‘drijver’) is een verzamelnaam voor alle kleine dieren en planten die in water rondzweven en niet tegen de stroming in bewegen. Het dierlijke deel wordt zoöplankton genoemd, het plantaardige deel heet fytoplankton. Fytoplankton komt in zoet- en zeewater voor. In deze blog ga ik dieper in op de fytoplankton die in zee leeft. 

De grootste zuurstofproducent ter wereld
Fytoplankton is de basis van de voedselketen in zee en dé grootste producent van zuurstof ter wereld en niet ,zoals vaak wordt gedacht, onze bomen. Meer dan zeventig procent van de zuurstof binnen onze dampkring wordt gemaakt door fytoplankton. Deze kleine microplantjes, algjes en wieren kunnen alleen zoveel zuurstof produceren doordat ze met velen zijn. In de natuur bevat een liter zeewater tussen de 100.000 en 100 miljoen stammen fytoplankton.
Zonder licht geen fytoplankton, fytoplankton is namelijk afhankelijk van fotosynthese. Het is voor fytoplankton van levensbelang dicht bij het wateroppervlak te blijven waar genoeg zonlicht is. Met behulp van zonlicht, koolstofdioxide (CO2), water, chlorofyl en voedingsstoffen vormen ze suikers waarmee ze hun lichaam voeden. Op deze wijze worden ook in het aquarium nitraten door fytoplankton verwijderd. Zuurstof is een restproduct van dit proces.

Groene fantasierijke vormen
Chlorofyl is een pigment dat fytoplankton groen doet kleuren. Chlorofyl is groen omdat het sterk absorbeert in het rode en blauwe deel van het lichtspectrum, waardoor alleen de groene kleur wordt teruggekaatst. Hoe meer fytoplankton in water, hoe groener het water, hoe minder fytoplankton, hoe blauwer. De meeste fytoplankton bestaan uit één cel, maar er komen ook kolonies van meerdere cellen voor. Zowel de eencelligen als de kolonies hebben de meest prachtige en fantasierijke vormen. Sommige exemplaren hebben zelfs armen om mee te zwemmen. Fytoplankton is dus niet per se onbeweeglijk, ze kunnen alleen niet tegen de stroom in zwemmen.

Softkoralen en lagere dieren met veertjes
Met name filterdieren (zeeveren, sponzen en schelpdieren als doopfontschelpen) en soft koralen zijn gespecialiseerd in het rechtstreeks eten van fytoplankton. Sommige softkoralen zijn uitgerust met pinnula, kleine uitsteeksels in de vorm van een veer. Hiermee kan zelfs het hele fijne fytoplankton moeiteloos uit het water filteren. Voorbeelden zijn Dendronephthya’s, Xenia umbellata en Stephanometra’s. Gorgonen leven zowel van zoöplankton als fytoplankton.

Steenkoralen
Indirect heeft het toevoegen van fytoplankton ook een positief effect op steenkoralen. Door extra fytoplankton toe te voegen voed je de zoöplankton in je aquarium, wat weer een belangrijke voedingsstof is voor steenkoralen. Een deel van de fytoplankton die je toevoegt wordt dus opgegeten door zoöplankton, een ander deel verlaat je aquarium via je eiwitafschuimer. Het kleine deel dat daarna nog overblijft, wordt omgezet in aminozuren en detritus (organisch afval). Deze aminozuren zijn ook weer een voedingsstof voor steenkoralen. Voorbeelden van steenkoralen die zowel van zoötonplankton als fytoplankton leven, zijn aarbeikoraal (Tubastrea faulkneri) en Astrangia-soorten.

Fytoplankton voor de zoöplankton
Kweek je zelf zeepaardjes, anemoonvisjes, koralen of andere dieren die leven van zoöplankton (voorbeelden van zoöplankton die je zelf kan kweken zijn Copepoden, Naupliën, Rotifera, Amphipoda en Brachionus), dan is het belangrijk dat de zoöplankton voldoende voedingsstoffen bevat. Dit bereik je door je zoöplankton te voeren met fytoplankton. Fytoplankton is een belangrijke bron van onder andere koolhydraten, eiwitten, vitaminen, antioxidanten en vetzuren. Deze voedingsstoffen blijven achter in het darmkanaal van de zoöplankton en zijn van levensbelang voor je jongbroed.

Wil je niet zelf dagelijks fytoplankton toevoegen? Denk dan eens aan een doseerapparaat. In de showroom hebben we diverse modellen en maten van verschillende merken op voorraad.

Ondergewaardeerd en ouderwets, termen die (onterecht!) worden gekoppeld aan drijfplanten. Tijd om deze vrolijke drijvertjes wat extra aandacht te geven. Want drijfplanten reinigen, bieden schuilmogelijkheden voor (jonge) vissen, creëren broed- en schaduwplaatsen, produceren zuurstof en geven je aquarium een heel andere look.

Hoe doen ze dat?
Dat drijfplanten drijven, is logisch, maar hoe doen ze dat? Het geheim zit hem in met lucht gevulde ruimtes tussen de huidmondjes (stomata). Het bladoppervlak wordt tegen de zon beschermd met een waslaagje of haartjes. In tegenstelling tot andere zuurstofplanten in het aquarium halen drijfplanten CO2 niet uit het water, maar uit de lucht. Voedingsstoffen halen ze wel uit het water, met de wortels. Deze wortels zijn trouwens ideale schuilplaatsen voor jonge vissen, bijlzalmpjes en labyrintvissen (zoals betta’s en goerami’s).

Natuurlijke algenbestrijder
Wist je al dat drijfplanten een goede vriend kunnen zijn in je strijd tegen algen? Doordat ze snel groeien, hebben ze behoefte aan veel voedingsstoffen als fosfaat en nitraat (afvalstoffen die onder andere vissen produceren). Deze filteren ze met hun wortels uit het water. Daarnaast dempen ze het licht. Hoe meer licht je boven je aquarium hebt, hoe meer voedingsstoffen en CO2 je planten nodig hebben. Is dit evenwicht verstoord, dan grijpen algen hun kans. Door het licht te dempen met drijfplanten, kan je dit evenwicht herstellen. Naast vissen is het ook voor planten als Anubias heerlijk toeven onder drijfplanten. Anubiassen hebben weinig licht nodig en groeien langzaam. Hierdoor zijn ze gevoelig voor alg groei. Door het licht van je aquarium te dempen met drijfplanten, maken algen minder kans en laat je je anubiassen floreren.

Creabea met nylon
Stel, je bent om en besluit drijfplanten voor je aquarium aan te schaffen. Hoe voorkom je dat ze steeds naar die ene hoek drijven waar jij ze net niet wil hebben? Of dat ze door de stroming naar beneden worden geduwd en in andere planten vast blijven zitten? Zoals altijd zijn er meerdere wegen die naar Rome leiden. Je kan een visdraadje tussen twee zuignappen spannen. Zo scherm je een hoek, of deel van je aquarium af. Dit draadje kan natuurlijk ook aan de achterwand, aanzuigbuis van het filter of een ornament vast worden gemaakt, leef je uit! Een andere mogelijkheid is van luchtslang een drijfring te maken en deze te fixeren met een nylon draadje.

De schaar erin
Drijfplanten groeien snel en moeten dus regelmatig worden gesnoeid. Grofbladige drijfplanten kan je gewoon met de hand verwijderen. De fijn bladige soorten verwijder je door de opening van je aquariumstofzuiger naar boven te richten en onder het wateroppervlak te houden. In plaats van vuil van de bodem te verwijderen, stofzuig je nu overtollige drijfplanten weg.

Keuzes!
Tropica heeft vijf plantensoorten in de collectie die onder de noemer drijfplant vallen.

• Azolla filiculoides 
• Ceratophyllum demersum’Foxtail’
• Limnobium laevigatum
• Riccia fluitans
• Salvinia auriculata

In dit lijstje ontbreekt Lemna minor (Eendenkroos). Waarom? Eendenkroos is al snel een plaag. Er hoeft maar één plukje van dit fijn bladige plantje in je aquarium achter te blijven en het wateroppervlak ligt er binnen de kortste keren weer helemaal vol mee. Eenmaal in je aquarium kom je er bijna niet meer vanaf. Kies daarom liever een van bovenstaande plantjes en geniet!

Veel mensen lopen er met het opstarten van een aquarium tegenaan: bruine aanslag op ruiten, grind, planten en ornamenten. De oorzaak is veelal silicaat. Silicaatalgen, kiezelwieren of diatomeeën groeien in koloniën in zoet- en zeewater. Of silicaat ook de oorzaak is van de alg in jouw aquarium, kan je eenvoudig meten met een silicaattest.

Leidingwater
Silicaat, dat regelmatig wordt aangeduid als Si02 (siliciumdioxide), is een mineraal dat in vrijwel alle gesteenten voorkomt en in zeer geringe mate oplost in water. Omdat silicaat geen schade toebrengt aan onze gezondheid, is er geen wettelijke norm voor de hoeveelheid in leidingwater. In Best is het silicaatgehalte gemiddeld 18 milligram per liter. Wanneer je een glas water uit de kraan drinkt, merk je hier niets van, maar als aquariaan kan het voor de nodige trubbels zorgen. Zeker wanneer je je bedenkt dat het al vanaf 2 milligram per liter voor kiezelwier kan zorgen.

Microscopische kunstwerkjes
Naast silicaat zijn licht, stikstof en fosfaat belangrijke voedingsstoffen voor kiezelwieren. Het silicaat wordt gebruikt voor de bouw van het uitwendige skelet (de kiezel), stikstof en fosfaat zijn de voedingsstoffen en licht zorgt voor de energie om zich te vermeerderen. Ieder algje kan een andere vorm hebben, dit maakt ze voor biologen lastig te classificeren. Onder de microscoop zijn het echter ware kunstwerkjes. Heb je ze liever niet in je aquarium, dan zijn er twee manieren om dit aan te pakken: uit het water verwijderen voor je dit in je aquarium doet, of in het aquarium zelf.

Verwijderen uit leiding- en aquariumwater
Met een omgekeerde osmose apparaat (waterzuiveringsapparaat) haal je een deel van het silicaat uit kraanwater. Wil je de laatste restjes er ook uit filteren, monteer dan na je osmose apparaat een silicaatfilter. Dit filter is gevuld met speciaal hars dat silicaat uit water opneemt. Is dit hars verzadigd, dan kan je dit vernieuwen, je hoeft dus geen nieuw filter aan te schaffen.
Heb je al silicaat in je aquariumwater, dan kan je dit eenvoudig verwijderen door een silicaatabsorber (korrels die het silicaat opnemen) in het filter te plaatsen. Over het algemeen zijn je trubbels dan binnen twee weken opgelost.

Na meerdere warme dagen, neemt vaak ook de temperatuur in huis toe. Dit kan voor problemen in je aquarium zorgen. Kleine temperatuurverschillen kunnen al funest zijn voor koralen, maar ook zoetwatervissen en -planten kunnen het moeilijk krijgen wanneer de thermometer meer dan 27°C aangeeft. Daarom de volgende tip: breng het aantal verlichtingsuren terug naar maximaal 8 uur per etmaal en laat de lichtkap open staan. Staat het aquarium in een warme ruimte, denk dan eens aan een ventilator of koelmachine.

Ventilatoren
Verdamping van water zorgt ervoor dat de temperatuur van het water zakt. Een ventilator blaast lucht over het wateroppervlakte ,waardoor het water eerder verdampt en dus afkoelt. Met een ventilator kan je de watertemperatuur 2 tot 4 ˚C laten zakken. Bijkomend voordeel: je vissen krijgen meer zuurstof. Bewegend en koeler water bevat meer zuurstof dan stilstaand en warm water. Een mogelijk nadeel in zoetwater is dat de zuurstof de in het water aanwezige CO2 verdrijft en dat KH van het water stijgt (alleen het water zelf verdampt namelijk, andere stoffen blijven in het resterende water over). Controleer bij het gebruik van aquariumventilatoren met grotere regelmaat de waarden van je aquariumwater. Aquariumventilatoren zijn er in diverse maten en merken zoals JBL (eventueel met controller), Aqua Medic, Tunze en Perfect Reef.

Koelmachines
Ook koelmachines zijn in diverse uitvoeringen leverbaar. Sommige koelen, anderen kunnen het water ook verwarmen (een aparte verwarming met thermostaat is dan niet meer nodig). Ze werken allemaal volgens hetzelfde principe. Wordt het aquariumwater te warm, dan koelt de koelmachine het water tot gewenste temperatuur wordt bereikt. Een koelmachine staat buiten het aquarium en wordt continue van water voorzien via een pomp. Naast het gerenommeerde merk Teco, hebben we ook koelmachines van andere merken.

Vraag jij je ook wel eens af: Hoe communiceren mijn vissen eigenlijk met elkaar? Zoals veel dieren, hebben ook vissen verschillende manieren om een boodschap aan elkaar over te brengen. Houding, kleur en beweging zijn hier duidelijke voorbeelden van, maar vissen gebruiken ook subtielere signalen om met elkaar te communiceren. Net als mensen hebben vissen zintuigen als zicht, tast, reuk en smaak. Vissen delen nog een zintuig met ons: gehoor. Over dit zintuig gaat deze blog.

Knorretjes en brommetjes
Gehoor heeft als communicatiemiddel vooral nut wanneer je zelf ook herkenbare geluiden kan produceren. Wat blijkt, vissen hebben een heel scala aan geluiden die ze kunnen maken. Van simpele klikjes tot een gevarieerd systeem van knorretjes en brommetjes. Vissen hebben geen stembanden maar produceren geluid door hun vinnen te bewegen, met hun tanden te raspen, lippen te klapperen of hun zwemblaas te laten trillen. Ze maken deze geluiden om elkaar te waarschuwen voor gevaar, het bij elkaar houden van de school of het vinden van een partner . Zo produceren van diverse soorten mannetjes geluid om vrouwtjes aan te trekken om mee te paren.

Horen zonder oren?
Omdat vissen tijdens de jacht en bij gevaar snel weg moeten kunnen zwemmen, zijn ze gestroomlijnd en hebben ze geen uitstekende oren zoals wij. Toch blijkt de manier waarop ze horen, namelijk via trillingen, veel op die van ons. In een holte in hun hoofd liggen gehoorsteentjes op trilhaartjes. Geluid veroorzaakt trillingen, deze worden via gehoorsteentjes aan de trilhaartjes doorgegeven. De hersenen vertalen deze trillingen in geluid. Bij sommige vissen, zoals meervallen, staan de gehoorsteentjes en trilhaartjes in verbinding met de zwemblaas. Deze werkt als een soort versterker, hierdoor kunnen ze meer geluid opvangen dan andere vissoorten.
Over de zijkant loopt bij veel soorten een stippellijn, dit is de zijlijn of het zijlijnorgaan. Ook deze kleine gaatjes spelen een belangrijke rol in hoe vissen horen. Via deze gaatjes, die in contact staan met een gevoelige zenuw, kan de vis trillingen uit het water opvangen. Vissen kunnen dus op twee en soms zelfs drie manieren ‘horen’, je zou bijna kunnen zeggen dat ze één groot oor vormen.

Ruis en de gevolgen
Om te kunnen communiceren zijn een zender en een ontvanger nodig. Maar wat als deze communicatie wordt verstoord? Dan is er sprake van ruis. In de zee kan dit een boorplatform, een boot of schip zijn. Het geluid van een scheepsmotor of sonar zal snel de communicatie tussen vissen overstemmen. Onder water wordt geluid namelijk vijf keer zo snel en ver verspreid als boven water. Hierdoor horen vissen de geluidjes die ze nodig hebben om met elkaar te “praten” niet of nauwelijks meer. Dit heeft een sterke invloed op de onderlinge communicatie, het stressniveau , het vinden van voedsel, de weerstand, groei, voortplanting en de verspreiding en migratie van vissen. Onderzoek heeft zelfs aangetoond dat harde geluiden beschadiging van de gehoororganen, nieren, lever en zwemblaas en soms zelfs de dood tot gevolg kunnen hebben.

Geluid in en om het aquarium
Nu we weten wat het gevolg van geluid, of trillingen op het welzijn van een vis zijn, kunnen we hier een goede les uit trekken voor ons aquarium. Het verminderen van lawaai in en om het aquarium is erg nuttig en zal uiteindelijk meer natuurlijk gedrag en minder stress veroorzaken.
In een aquarium kan lawaai worden veroorzaakt door een drukke omgeving, het tikken op de ruiten, een dichtslaande deur, of lichtkap, filters, pompen of andere apparatuur. Controleer tijdens het onderhoud dus regelmatig of je apparatuur nog naar behoren werkt. Tegenwoordig zijn er veel energiezuinige filters, stromingspompen en eiwitafschuimers die aanzienlijk minder geluid produceren dan hun voorgangers.

De vissen aan het woord
Er is ook een leuke kant aan dit verhaaltje, de geluiden die vissen produceren zijn soms zelfs voor ons hoorbaar! Zoetwatervissen zoals de knorgoerami en de knorrende doornmeerval maken geluid dat je zelfs buiten het aquarium kan horen. Sommige geluiden zijn heel zachtjes waardoor je goed moet luisteren, anderen zijn juist goed hoorbaar zoals het ‘geklik’ van Botia-soorten.
In zeewater blijken anemoonvissen onder water erg rumoerig te zijn. Groepen als Grombaarzen (Haemulidae), Ombervissen (Scianidae) en Soldatenvissen (Holocentridae) staan er bekend om voor ons hoorbare geluiden te maken. Iets wat ik zelf regelmatig meemaak met mijn eigen soldaatvissen. Zij zijn de aanleiding geweest voor deze eerste blog en zoals ik nu naar mijn aquarium zit te kijken, zullen er nog zeker meerdere blogs volgen.

Fosfaat, veroorzaakt het problemen, of is het onderdeel van de oplossing? Zoals zo vaak, ligt de waarheid in het midden. Fosfaat is een belangrijke bouwstof voor cellen. Hiermee staat fosfaat aan de basis van het leven op aarde. Planten, wieren en koralen hebben fosfaat nodig om nieuwe cellen aan te maken. Zonder fosfaten kan een aquarium met planten, wieren en/of koralen niet ‘draaien’.

De basis
Voer, bacteriën, toevoegingen voor koralen, plantenresten en uitwerpselen van vissen, allemaal worden ze door bacteriën worden omgezet in o.a. fosfaat en nitraat. Vaak zijn dit eindproducten van de stikstofkringloop en de fosforkringloop in een aquarium. Nitraat kan gedeeltelijk worden omgezet in stikstof (N2), dat als gas het aquarium verlaat. Fosfaat kan dit niet, maar kan zich wel binden aan o.a. ijzer, aluminium, calcium en andere verbindingen; bijvoorbeeld in het skelet van koralen.

Wet van het minimum
De meeste aquarianen weten dat een overschot aan een bepaalde stof alggroei kan veroorzaken. Volgens de Wet van Liebig (de Wet van het minimum) bepaalt de essentiële voedingsstof die naar verhouding het minst aanwezig is de groeisnelheid van een gewas. Voeg je meer van deze voedingsstof toe, dan groeit dit gewas beter. Anders gezegd kan een aquarium met een behoorlijk hoog fosfaatgehalte toch goed functioneren om een fotosynthetiserend organisme te laten groeien, mits alle andere voedingsstoffen naar ratio aanwezig zijn. Alles draait om de balans, het evenwicht. Is er bijvoorbeeld te weinig fosfaat aanwezig voor de optimale groei van wieren of zoöxanthellen, dan bepaalt deze bouwstof hoe snel ze kunnen groeien; een kwestie van andersom denken .

Wet van het minimum
De meeste aquarianen weten dat een overschot aan een bepaalde stof alggroei kan veroorzaken. Volgens de Wet van Liebig (de Wet van het minimum) bepaalt de essentiële voedingsstof die naar verhouding het minst aanwezig is de groeisnelheid van een gewas. Voeg je meer van deze voedingsstof toe, dan groeit dit gewas beter. Anders gezegd kan een aquarium met een behoorlijk hoog fosfaatgehalte toch goed functioneren om een fotosynthetiserend organisme te laten groeien, mits alle andere voedingsstoffen naar ratio aanwezig zijn. Alles draait om de balans, het evenwicht. Is er bijvoorbeeld te weinig fosfaat aanwezig voor de optimale groei van wieren of zoöxanthellen, dan bepaalt deze bouwstof hoe snel ze kunnen groeien; een kwestie van andersom denken .

Voorkomen is beter dan…
In een aquarium proberen we vaak een grote diversiteit aan dieren samen te houden in een relatief kleine ruimte onder vrijwel dezelfde omstandigheden. Daarom zou het niet juist zijn om uit bovenstaande tekst te concluderen dat een overschot of tekort aan fosfaat geen probleem is. In zeewateraquaria heeft een relatief hoog fosfaatgehalte een negatieve invloed op de groei van koralen. Ook gedijen cyanobacteriën (rode flap) meestal beter bij hogere concentraties fosfaat.

De basis voor het beperken van de fosfaatconcentratie in een zeeaquarium begint bij de juiste apparatuur en discipline: diepvriesvoer uitspoelen, de bodem afzuigen, een goede doorstroming om vuilophoping te voorkomen en een goed werkende eiwitafschuimer. Is er toch een te hoge concentratie fosfaat ontstaan, gebruik dan een fosfaatabsorber of een van de vele andere mogelijkheden. In het geval van een fosfaattekort kan dit worden verhoogd m.b.v. toevoegingen of door bijvoorbeeld wat meer te voeren.

What’s in a name? In dit geval alles, want de plaats Bonito in Brazilië is één van de meest fantastische zoetwatersnorkelplekken en eco-bestemmingen ter wereld. Letterlijk vertaald betekent ‘Bonito’ mooi en in 2016 had ik het geluk te mogen snorkelen in de Rio da Prata en Rio Sucuri; twee rivieren die dwars door het oerwoud lopen. En wat was het mooi. Een betoverende omgeving, kristalherder water, mooie waterplanten, kleurrijke vissen en een aangename temperatuur van 22 °C. Zelfs voor de minder actieve vakantieganger is het een aanrader. In je wetsuit en livevest blijf je gegarandeerd drijven en neemt de stroming je vanzelf mee; je hoeft dus niet eens te zwemmen.

Deze prachtige plek riep bij mij wel vragen op. Waar komt deze onderwaterrijkdom vandaan? En waarom is het water zo ongelofelijk helder? Het antwoord is de unieke combinatie van natuurlijke warmtebronnen, een bodem van harde kalksteen en bronwater vol calciumcarbonaat. Natuurlijke warmtebronnen ontstaan op plekken waar het water zo diep in de aardkorst door kan dringen, dat het in aanraking komt met gesteente dat verwarmd wordt door de aardkern. Naast prachtige rivieren heeft de omgeving rond Bonito ook heel veel (druipsteen)grotten. De bodem bestaat dus niet uit een massieve massa, maar uit een doolhof van grotten, sleuven en gangenstelsels. Tijdens het snorkelen kwam ik een paar van deze warmtebronnen tegen, je herkent ze aan rondwoelend zand op de bodem, wazige wolken (door het temperatuurverschil) en het heerlijke warme water. Dankzij deze regelmatige toevoer van verwarmd water, is en blijft de watertemperatuur altijd 22 °C.

Kraakhelder water, een stoffige ondergrond

De omgeving van Bonito is trouwens een enorm kalksteenmassief. Al het water dat hier door en over de bodem stroomt, zit bommetjevol calciumcarbonaat (CaCO₃). Dit geeft het kalksteen af aan het water. Calciumcarbonaat werkt hier als een natuurlijke zuiveringsinstallatie; het is namelijk slecht oplosbaar in water en slaat neer op de bodem. Aan de neerslag van calciumcarbonaat binden zich verontreinigingen. Hierdoor is het water in de rivieren rondom Bonito kraakhelder, maar bevindt zich op de bodem een stoflaag. Om te voorkomen dat teveel mensen dit neergeslagen sediment opwoelen en de natuur verstoren, wordt er per rivier een maximum gesteld aan het aantal toeristen per dag. Ook wordt iedereen erop gewezen tijdens de snorkeltocht de bodem niet aan te raken.

En wat betekent dat voor het aquarium thuis?

Dus de snelste weg naar een kraakhelder zoetwateraquarium is het toevoegen van calciumcarbonaat? Nee, helaas werkt het niet zo simpel. Zoals gezegd is calciumcarbonaat (CaCO₃) slecht oplosbaar en slaat het neer op de bodem. Om precies te zijn, kan water maximaal 180 mg calciumcarbonaat per liter opnemen. Voorwaarden zijn wel een niet te hoge temperatuur, voldoende CO₂ en een goed inzicht in welke mineralen er nog meer in het water zijn opgelost. Kortom: de concentratie calciumcarbonaat is aan een wirwar van factoren onderhevig. Daarom richten zoetwateraquarianen zich meestal tot het meten van de Gezamenlijke Hardheid (GH-waarde, ofwel het gehalte aan calcium en magnesium). Deze GH-waarde wordt uitgedrukt in Duitse graden (DH), waarbij één Duitse graad staat voor 17,9 milligram calciumcarbonaat per liter water. Natuurlijk is de ideale GH-waarde voor je aquarium afhankelijk van het soort biotoop, de vissen en de planten. Maar grofweg kunnen we stellen dat we gemiddeld streven naar ongeveer 8 punten. Bij deze waarde kunnen (de meeste) aquariumplanten namelijk het beste voedingsstoffen opnemen.

Paradijselijke onderwaterplanten in het wild

Over planten gesproken … die kwam ik verschillende tegen tijdens mijn snorkeltrips, waaronder een aantal bekende. Zo zag ik de Echinodorus sp., Heteranthera Zosterifolia en Hydrocotyle verticillata. Verder heb ik voor het eerst de Rode minor (Hyphessobrycon eques) en de Witvlektetra (Aphyocharax nattereri) in het wild gezien, maar hierover een andere keer meer. Voor nu kan ik weer een ‘aquarium-in-het-wild-avontuur’ van mijn bucketlist afstrepen en zit ik vol inspiratie voor het inrichten van onze eigen aquaria.